نواک سایت تخصصی حوزه برودکست
نوشته های مشابه
عناصر طراحي Design elements
تا کنون در ۶ شماره از نشریه، در مورد مبانی طراحی صحنه و دکور، مطالبی را ارائه کرده ایم. طی این مقالات ابتدا در مورد مبانی هنرهای تجسمی وتأثیر آن درطراحی صحنه توضیح دادیم. سپس به موضوع ساختارهای مقید، نیمه مقید و غیرمقید و ایجادتمرکزدرطراحی صحنه ودکور با این ساختارها پرداختیم و از منظری دیگر ساختارها را به دو دسته فعال و غیر فعال، دسته بندی کردیم و نحوه ایجاد تمرکزدرطراحی صحنه و دکور با ساختارغیرفعال و فعال را هم گفتیم. سپس به این موضوع پرداختیم که زبان بصری چیست و عناصر مورد استفاده در آن کدامند. این عناصر به دو دسته عناصر عینی و عناصر ذهنی تقسیم می شدند. عناصر عینی مواردی مانند نقطه، خط، سطح حجم، رنگ و بافت و عناصر ذهنی نیز مفاهیمی مانند فضا، تضاد، وزن و ريتم را در بر می گرفتند و گفتیم این عناصر در بیان بصری تابع دستور زبان خاص خود هستند و باید این دستور زبان را شناخت. سپس از منظری دیگر عناصر بصری را به چهار شاخه تقسیم نمودیم که عبارت بودند از: عناصر ذهني یا Conceptual elements، عناصر بصري یا Visual elements، عناصر ارتباطي یا Relational elements و عناصر كاربردي یا Practical elements .
در توضیح عناصر ذهنی انواع آن را که عبارت بودند از نقطه، خط، سطح و حجم را نام بردیم.
عنصرهای نقطه، خط، سطح و حجم را عناصر بصری اصلی در طراحی صحنه می ناميم، به طوری كه هر شكل و فرم موجود در جهان هستی كه از طریق چشم انسان قابل شناسایی باشد، می تواند به یكی از اين عنصرها و يا تركیبی از آنها، ساده و خلاصه شود. عنصرهای بصری اصلی، تحت تأثیر نور، رنگ، حركت و زمان، ويژگی های بیانی گوناگونی می یابند، كه تنوع اين ویژگی ها، نقش سازندهای در آفرینش آثار هنرهای بصری دارد. دگرگونی های عنصرهای بصری اصلی را می توانيم از جهات مختلف بررسی کنیم.
به طور كلی، كيفيتهای بصری عنصرهای نقطه، خط، سطح و حجم بر اثر تغيير در این موارد دگرگونه می شوند:
اندازه، شكل، موقعيت، جهت و تراكم.
در ادامه بحث، شرح عناصر بصری را با توضیح در مورد نقطه و خط آغاز کردیم وگفتیم انواع خطوط از این قرارند:
الف : خط هاي مستقيم
- ۱- خط عمودي ۲- خط افقي ۳- خط مورب
ب: خط هاي منحني
- ۱- خط منحني باز ۲- خط مارپيچ ۳- خط منحني بسته
ج- خط هاي شكسته
- ۱- خط شكسته ناهنجار ۲- خط شكسته هنجار
انواع خطوط مستقیم و پیام های بصری آنان را توضیح دادیم. اینک در ادامه این بحث، در این شماره، به موضوع خطوط منحنی خطوط شکسته می پردازیم.
ب- خط هاي منحني:
زماني كه دو نيروي بيروني متقارناً، با هم و در دو سوي مختلف بر نقطه ي متحركي كه خط را به وجود آورده، اثر گذارند و از نيروي خود نكاهند يا شدت خود را حفظ كنند، نقطه در مسيري خميده به حركت در مي آيد و خط خميده يا منحني را به وجود مي آورد. اگر اين خط در ادامه به آغاز خود وصل شود، دايره تشکیل می شود و اين خط خميده بسته است.
خط خميده خطي است كه ويژگي هاي كاملاً مغاير با خط راست دارد، بنابراين می توان گفت در تضاد كامل با آن است.
خط راست نفي كامل گستره است. يعني به تنهايي و در حالتي عادي نمي تواند موجب گستردگي فضاي دكور و ژرفاي آن شود. اما خط خميده در خود، جوهر مفهوم گستره را نهفته دارد و در ارائه عاديش، حركتي آرام و مواج را در دكور ايجاد مي كند. به طور کلی خطوط منحنی حس آرامش و لطافت را در ذهن انسان القا میکنند.
خط منحني، دارای ویژگی های طيف رنگ هاي سرد تركيب شده با سفيد است. آبي كم رنگ، صورتي كم رنگ، زرد كم رنگ، كرم و بنفش كم رنگ…. تمامي این رنگ ها، شخصيت رنگی خط منحني را منعكس مي سازند.
در طراحي بدنه دكور، استفاده از خط منحني بايد با احتياط صورت گيرد تا سنگيني و وقار دكور، آسيب نبيند. چون به دليل فرم خط هاي منحني، استفاده بي جهت از آن، باعث آزار بصري مخاطب مي شود.
خط مارپيچ:
خط منحني مارپيچ نشانگر سير تكوين و تكامل است. ويژگي ديگر خط مارپيچ اين است كه مركز مارپيچ که بخشي از مارپيچ است، نسبت به نقطه ي آغازش هميشه نيرويي فعال و دوركننده دارد.
خط مارپیچ، حركت دَوَرانيِ فزون شونده يا فزايا و از خود گريز به سوي ديگري را در حد اعلا به نمایش می گذارد و نماد تكامل فرد و رها شدن او از خويشتن خويش و پيوستن به خالق يكتاي طبيعت است.
- خط منحني بسته:
منظور از منحني بسته، همان دايره است، دايره شكلي است دوراني كه با القاي انديشه ي چرخشي، بيينده را به درون خود مي كشد و جذب مي كند تا آنجا كه نگرنده را از خود بي خود مي سازد.
دايره نمودار حركت دوراني ثابت ، نشانه اي آغازين از آسمان مسلط بر جهان و نماد تكامل فردي انسان است.
ج- خط هاي شكسته :
هرگاه خط راست، بر اثر نيروي بيروني يا دروني، راستايش تغيير نمايد و پس از طي مسافتي، در نقطه اي ديگر به ناگهان مورد تهاجم نيروي ديگر قرارگيرد و تغيير مسير بدهد،گوشه هایي پیا می کند كه ازتقابل نيرو هاي وارد بر مسيرخط بوده اند و نتيجه ي حاصل شده، خط شكسته را تشکیل خواهدداد. خط شكسته در حقيقت از انحراف هاي ناگهانی و متعدد خط راست و در سو هاي متفاوت به وجود مي آيد. خط شکسته را می توان به دو دسته متمایز، تقسیم نمود. خط شکسته ناهنجار و خط شکسته هنجار.
- خط شكسته ناهنجار
وقتي نيروهاي وارد به خط راست به طور نامنظم و با انرژي هاي متفاوت مسير خط را تغيير دهند، خط، فرم ناهنجاری را بسان ضربان قلب يك بيمار پیدا می کند
که در عین حال به دلیل تغییرات ناگهانی مسیر خط راست، نوعی حرکت یا پویایی و حتی غافلگیری را نشان می دهد.
در معماری نیز استفاده از فرم های شکسته رایج است که از خطوط نامنظم و نامتعارفی تشکیل می شوند که اجزای آن ها مشابه یکدیگر نیستند و به شیوه ای متناقض با یکدیگر در ارتباطند.
فرم های شکسته به طور کلی غیرمتقارن و پویاتر نسبت به فرم های منظمند. در معماری شکسته ، زوایای حاد و خطوط مورب استفاده می شوند که از گوشه های قائم مستطیلی بسیار متمایزند. زیرا از حالت افقی و عمودی خارج شده اند و می توانند به صورت بالارونده و یا در حال فرود باشند که در هر دو حالت، این خطوط بیان کننده ی حرکت و از لحاظ بصری، فعال و پویا هستند.
تقریباً تمامی اجزای معماری شکسته از فرم های نامنظمی تشکیل شده است که ناهمسان و غیرمشابه با یکدیگرند و ظاهر درهم برهمی برای ناظر خلق می کنند. تمامی اجزا به شیوه ای آشفته و مغشوش طرح منحصر به فردی اند که حاصل آن نسبت به بناهای پیرامون بسیار چالش برانگیزند. زیرا برای ذهن مخاطب نامتعارف جلوه می کنند.
بار رنگين خط شکسته ناهنجار، تمام رنگ ها و تركيب آن ها با رنگ خاكستري است و حس عدم تعادل را به ما القاء می کند.
- خط شكسته هنجار
اين نوع خط، در تزئينات معماري، قبل از اسلام و بعدازآن در ايران ديده مي شود. اين خط شكسته به لحاظ دارا بودن ضرباهنگ يكدست و يكنواخت، به خط شكسته هنجارمعروف است.
رنگ اين خط تمامي رنگ هاي روشن و شاد را شامل می شود. مانند آنچه در لباس هاي مردمان عشاير دیده می شود.
اگر بحث خط را به طور خلاصه جمع بندی کنیم، می توانیم بگوییم: خط راست، از نظر روانی، حس آرامش و سکون را در بیننده القا می کند و می توان آن را به انسان در حال استراحت تشبیه کرد. خط راست عمودی، نیز ویژگی قامت انسان ایستاده ای را در ذهن، تداعی می کند که آماده کار و فعالیت است و ایستایی و داشتن انرژی را بیان
می نماید.
خط مورب، خطی متحرک و غیر ایستا است که وقتی به خط افقی نزدیک شود، ویژگی های خط افقی به خود می گیرد و با نزدیک شدن به محور عمودی، به ویژگی های خط عمودی متمایل می شود.
خط زاویه دار یا شکسته، در هر نقطه شکست، حاصل دو نیروی مختلف الجهت است که در نقطه برخورد بر خط راست اثر می گذارند و زاویه شکستگی، به چگونگی اعمال این دو نیرو، در آن نقطه بستگی دارد. خط شکسته دارای تحرک، فعالیت و جنبش است و به همین علت است که در اشکال هندسی ، مثلث پر تحرک ترین شکل محسوب
می شود.
خط منحنی، خطی آرام است که کامل ترین شکل آن دایره و یا منحنی مسدود است. در خط منحنی، نیروهای بیرونی و درونی یکدیگر را در نقطه به نقطه خط خنثی کرده و این تعادل دو نیروست که در بیننده، احساس آرامش را ایجاد می کند.
