نواک سایت تخصصی حوزه برودکست
نوشته های مشابه
یکی از گونه های خاص و شگفت انگیز تلویزیونی که تنوع بسیار از نظر ساختاری و موضوعی دارد، ژانر برنامه های واقعیت محور است.
این نوع از برنامه ها معمولاً پرمخاطب ترین محصولات شبکه خود هستند و بهترین ساعات پخش را به خود اختصاص می دهند و تأثیرات و بازخوردهای حیرت آوری از درگیر شدن مخاطب را باخود دارند.
اما هنگامی که به دنبال منابعی در مورد شناخت این ژانر تلویزیونی هستیم به یک چالش اساسی برمی خوریم. به همان اندازه که پژوهش های بسیاری در مورد چگونگی ظهور، بسترهای فرهنگی و تأثیرات اجتماعی این نوع از تولیدات تلویزیونی انجام شده است و منابع مکتوب فراوانی وجود دارد اما در مورد چگونگی ساخت و قواعد فرم آنها تقریباً هیچ منبع مکتوب و غیر مکتوبی وجود ندارد.
یکی از ویژگی های این نوع از برنامه های تلویزیونی استفاده از افراد عادی(واقعی) جامعه (و نه افراد مشهور) و به تصویر کشیدن عکس العمل آنها در مواجهه با موقعیت های ساختگی است که برنامه سازان ایجاد می کنند.
یکی از ساختارهای ابتدایی این گونه تلویزیونی؛ برنامه های دوربین مخفی است که تولید آنها از اواخر دهه ۱۹۴۰ آغاز شد و به طور شاخص، اولین برنامه از این ساختار را آلن فانت (Allen Funt) با عنوان Candid Camera تولید کرد که بسیار مورد توجه مخاطبان تلویزیون قرار گرفت و تا سال ۲۰۱۴ تولید آن در شبکه ABC ادامه داشت.
این برنامه به عنوان اولین نمونه و الگویی برای ساختارهای پیچیده و متنوع بعدیِ تلویزیون واقعیت محور شناخته شد.
در تولید یک آیتم دوربین مخفی نکاتی را باید مد نظر داشته باشیم تا نتیجه دلخواه (بروز عکس العمل مورد نظر و ضبط آن) دریافت شود.
شاخص های تولید آیتم دوربین مخفی :
۱- ایده :
در ابتدا باید مشخص کنیم که روایت آیتم چیست. در واقع داستان دوربین مخفی، ایده پردازی و نوشته می شود.
۲- نحوه اجرا :
اینکه آیا این ایده نیاز به حضور بازیگر دارد یا فقط یک موقعیت ساختگی ایجاد می شود. چگونگی آماده سازی بازیگر یا محیط غیر واقعی بررسی و میزانسن عناصر دکوراتیو و انسانی مشخص شود. در نظر گرفتن این نکته که محیط مورد نظر در ظاهر باید واقعی جلوه کند اهمیت بالایی دارد.
۳- دکوپاژ :
نحوه نمابندی و حرکات دوربین باید طراحی و نقاط ضعف چیدمان و زوایای دوربین بررسی شود. معمولاً ثبت عکس العمل افراد در تولید دوربین مخفی اولویت دارد. بنابراین انتخاب محل مناسب برای دوربینی که نمای عکس العملی (Reaction Shot) را ارائه می دهد، بسیار مهم است.
۴- مختصات دوربین(ها) :
تعداد و نوع دوربین ها، کیفیت ضبط ویدئو، فاصله کانونی لنزها و امکانات جانبیِ پایه و بدنه دوربین ها براساس دکوپاژ انجام شده، انتخاب می شود.
۵- انتخاب محل :
محیطی که برای اجرای چنین آیتم هایی در نظر گرفته می شود یک فضای عمومی (داخلی یا خارجی) است که باید ظرفیت ایجاد موقعیت ساختگی یا اجرای بازیگر (بازیگران) را داشته باشد و همچنین فضا و نقاط مناسبی را برای دوربین گذاری و استتار در اختیار گروه تولید قرار دهد.
۶- تمرین :
نحوه اجرای بازیگر (بازیگران) و چگونگی عملکرد محیط ساختگی هنگام اجرای آیتم باید ترجیحاً در محل اصلی چندین بار تمرین شود تا ضعف های اجرایی آن مشخص شود. همچنین بازیگر(بازیگران) و عوامل تولید با نحوه انجام وظایف خود بیشتر آشنا شوند.
۷- استتار :
مهم ترین نکته در تولید این آیتم ها از نام آن پیداست. تجهیزات و عوامل تولید و از همه مهم تر دوربین ها را نباید مردم و افرادی که سوژه برنامه می شوند، بتوانند شناسایی کنند. میکروفون ها نیز (در صورت نیاز) باید دور از دید مستقیم افراد نصب شوند.
۸- تدوین :
به طور معمول ضبط تصاویر دوربین های مستقر شده برای این آیتم ها، به صورت جداگانه (ISO) انجام می شود. بدین معنی که دوربین ها معمولاً از نوع کمکوردر (Camcorder) انتخاب می شوند. اما در صورت نیاز می توان از یک اتاق کنترل مخفی برای نظارت بر تصاویر دوربین ها و هدایت تصویربرداران استفاده کرد.
۹- موسیقی و افکت :
برای ارتقاء موقعیت دراماتیک و انتقال بهتر حسِ لحظه رویداد مورد نظر (بازی، عکس العمل و عملکرد محیط ساختگی) از موسیقی های پیش برنده و افکت های لحظه ای استفاده می شود. همچنین اضافه کردن صدای خنده گروهی برای تقویت حس کمیک صحنه یکی از روش های رایج است.
دوربین مخفی و حریم خصوصی:
بهره گيري از تجهيزات ضبط مخفي، اعم از صدا و تصویر و حتی نوع لنزِ دوربين، از جمله موضوعات بسيار بحث بر انگيز است. نکته قابل توجه این است که تهیه برنامه دوربین مخفی، نباید حرمت و حریم افراد را خدشه دار کند. در بسیاری از کشورها قانون گذاران، در سطح ملی، به صورت عام، برای این موضوع، قانون هایی را وضع کرده اند و حتی برخي از محدوديت ها را هم برای شبكه هاي تلويزيوني در تولید برنامه هایشان، تعیین نموده اند. از آنجا که این موضوع را نمی توان به سلایق تهیه کننده و کارگردان سپرد، زیرا ممکن است برداشت های متفاوتی از موضوع داشته باشند؛
به علاوه، بی توجهی در این زمینه به اعتبار رسانه آسیب بیشتری وارد می کند تا تهیه کننده و کارگردان- برودکسترهای معتبر، به قوانین کشوری اکتفا نکرده اند و دو موضوع را با جدیت، دنبال نموده اند:
۱- دستورالعمل های شفاف و دقیقی برای تولید و پخش برنامه های دوربین مخفی، تهیه کرده اند و دست اندرکاران تولید چنین برنامه هایی را نسبت به درک عمیق این دستورالعمل ها توجیه نموده اند و برنامه سازان را مکلف کرده اند، طبق آيين نامه ها زندگي خصوصي افراد را محترم بشمارند و به صورت منصفانه با موضوعات برخورد كنند و هدفشان را در تولید این برنامه ها منافع افكار عمومي قرار دهند. حتی برخي اوقات، دوربین مخفی نیست، ولی با بهره گيري از لنزهاي قوي، تصاوير افراد را می توان از فواصل دور ضبط کرد كه خود آنها از وجود دوربين اطلاعي ندارند. در این آیین نامه ها به استفاده عمدي از چنين لنزهايی كه نوعي دوربين مخفي به شمار مي آيد، نیز پرداخته شده است.
۲- تولید برنامه های دوربین مخفی را منوط به گرفتن مجوز از مراجع ذیربط نموده اند و بسته به حساسیت موضوع، گاهی باید از بیش از یک مقام مسئول، در سلسله مراتب سازمانی، اجازه بگیرند. مثلاً بی بی سی در دستورالعمل خود، تأکید می کند که ضبط مخفي از افراد خاص كه به طور عميق، تحت فشار شديد رواني قرار دارند، به دقت ويژه اي نياز دارد. بهره گيري از چنين مواردي معمولاً تنها در صورت دريافت اجازه از نزدیکان فرد، قانع كننده و امكان پذير است و علاوه بر سردبیر باید رييس بخش نیز از موضوع مطلع باشد و اجازه تولید را صادر کند.
به طور كلي سیاست آن ها این است که در اماكن عمومي، بي بي سي بايد به صورت روشن به گونه اي كه ديده شود ( نه به صورت مخفیانه) عمل كند و در مواردی که لازم است به مقتضای کار، تولید و ضبط، مخفیانه باشد، با رعایت موارد ذکر شده باید کاملاً حساب شده عمل شود. به نحوی که برنامه ضبط شده، به ايجاد ناراحتي ويژه اي منجر نشود، مگر آن كه به طور روشن، منعكس كننده مواردِ ضد منافع اجتماعي باشد. به این موضوع می توان به صورت مستقل و مفصل در مجال دیگری پرداخت.
در دوره آموزشی شناخت تکنیک های تولید برنامه های واقعیت محور که در پاییز سال جاری برگزار شد، از فراگیران که کارگردانان شبکه های مختلف سازمان هستند، خواستم ایده های خود را برای تولید دوربین مخفی و نحوه اجرای آنها ارائه نمایند. آنچه در ادامه این مطلب می آید، نمونه هایی از ایده های فراگیران این دوره (شامل تعداد دوربین ها و زوایای پیشنهادی) است.
«دریک بوتیک لباس مردانه، چند جوان (بازیگران) که یک قاب عکس بزرگ از مرحوم پدرشان در دست دارند برای خرید لباس (پیراهن مشکی) حضور دارند.
وقتی که یک مشتری وارد مغازه می شود، متوجه می شود که پدر این سه جوان دیشب از دنیا رفته است. سه جوان همراه با گریه و زاری قاب عکس پدرشان را به مشتری نشان می دهند و می گویند ببین چه پدر ماه و نازنینی داشتیم و دیشب او را از دست دادیم. (در حالی که چهره داخل عکس خشن و زمخت است) سپس مشتری برای پوشیدن لباس به داخل اتاق پرو می رود. هنگامی که می خواهد بیرون بیاید مردی در مقابل درب اتاق پرو ایستاده و به او خیره شده است. او همان فردی است که مشتری قبلاً عکسش را به عنوان پدر فوت شده داخل قاب عکس دیده است. هیچ فرد دیگری داخل مغازه نیست. وقتی مشتری به سمت درب مغازه می رود متوجه می شود که درب قفل است. عکس العمل (ترس و فرار) او در این موقعیت می تواند ایده یک دوربین مخفی باشد.»
حسین داوری دولت آبادی – شبکه العالم
«در داخل یک تاکسی (راننده / بازیگر) هنگامی که یک مسافر سوار می شود، رادیوی تاکسی هنگام پخش اخبار اعلام می کند که حجاب برای بانوان با تغییر قانون کشور آزاد شده است. راننده با مسافران در این رابطه گفتگو می کند.»
حسین احمدی – شبکه قرآن
«در یک کوچه که به خیابان اصلی منتهی می شود ۵ نفر (عابر / بازیگر) با ترس و وحشت به سمت خیابان اصلی فرار می کنند. زیرا یک گوریل (بازیگر + تن پوش) به دنبال آنهاست.
عکس العمل راهگذرانی که در سمت مخالف آنها در حرکتند می تواند سوژه یک دوربین مخفی باشد. سرایت ترس و فرار بازیگران به عابران موقعیت های جالبی ایجاد خواهد کرد.»
زهرا خادمی – مرکز گیلان
«در محوطه ورودی یک دادگاه خانواده (کلانتری) زن و مردی (بازیگر) مشغول بحث و دعوا هستند و یکدیگر را به سرقت طلا متهم می کنند.
مردمی که در آن محوطه در حال عبور هستند، نسبت به آنها کنجکاو می شوند. یکی از دو بازیگر از رهگذران می خواهد که دعوای آنها را قضاوت کنند. ناگهان زن اسلحه ای از کیف خود در می آورد و به سمت مرد نشانه می گیرد… عکس العمل رهگذران در مواجهه با این موقعیت می تواند سوژه یک دوربین مخفی باشد.»
مریم فرهنگ – شبکه پرس تی وی
«در بخش سالن انتظار یک بیمارستان چند نفر روی صندلی نشسته اند. یک پرستار(بازیگر) تختی را که یک جنازه (بازیگر) روی آن قرار گرفته است را به سمت درب سردخانه حرکت می دهد.
پرستار تخت را مقابل صندلی ها متوقف کرده و به بهانه ای آنجا را برای لحظاتی ترک می کند. روی جنازه پارچه سفیدی کشیده شده است. ناگهان جنازه تکان می خورد و سپس پارچه سفید را کنار می زند و با حرکاتی خشک و رباتیک روی تخت می نشیند. عکس العمل افراد در مواجهه با این موقعیت می تواند سوژه یک دوربین مخفی باشد.»
– یک دوربین با لنز واید و به صورت سکانس- پلان ضبط می شود.
مرتضی کریم زاده – شبکه ورزش
«یک اتومبیل شخصی مسافر سوار می کند در طی مسیر راننده (بازیگر) می گوید که شاعر است و با اسم افراد می تواند شعر بسراید و با این ترفند اسم مسافر را می پرسد. هنوز مسافتی را طی نکرده اند که پلیس مستقر در حاشیه خیابان به راننده دستور توقف می دهد.
سپس پلیس به راننده اعلام می کند که گزارش حمل مواد مخدر توسط اتومبیل او را داده اند. راننده انکار می کند. پلیس مسافر را پیاده می کند. از راننده نسبت شان را می پرسد و راننده می گوید پسر خاله یا دختر خاله من است. پلیس با جستجوی داخل اتومبیل، بسته مواد مخدر را پیدا می کند. راننده شلوغ بازی در می آورد و مسافر را مخاطب قرار می دهد که “چرا توی ماشین من اینا رو پنهان کردی؟ من چقدر ساده بودم” و دائماً اسم فرد(مسافر) را می گوید. واکنش ها و عکس العمل های مسافر در این موقعیت می تواند سوژه یک دوربین مخفی باشد.»
– داخل اتومبیل یک دوربین و در محل توقف پلیس ۴ دوربین استتار می شود.
حسین نوری – شبکه دو
«پیرمردی (بازیگر) کم شنوا روی نیمکت یک پارک نشسته و در حال صحبت کردن با گوشی تلفن همراه است. اما وانمود می کند که صدای طرف مقابل را نمی شنود. به همین دلیل از رهگذران درخواست
می کند که جواب تلفن او را بدهند. آن سوی خط فرزندان پیرمرد (بازیگران) هستند که با گریه و زاری می خواهند خبر فوت مادرشان (همسر پیرمرد) را به او بدهند. قرار گرفتن سوژه ها در این موقعیت و تلاش آنها برای رساندن این خبر به پیرمردی که هیچکدام از جملات آنها را درست نمی شنود یا به عمد برداشت اشتباه از جملات آنها می کند، می تواند سوژه یک دوربین مخفی باشد.»
* دو دوربین با لنز های ۷۰ و ۲۰۰ میلیمتری
مجتبی پسته ای – شبکه امید
* به دلیل محدودیت صفحات نشریه امکان انتشار مابقی ایده iای همکاران مان فراهم نشد.
صفحه ۵ نشریه تخصصی بسامد شماره ۱۳۷
