نواک سایت تخصصی حوزه برودکست
تا سال۱۳۵۴برنامه‌های تلويزيون به صورت سياه وسفيد پخش می شد.
ازجشن مهرگان سال ۱۳۵۴ برنامه‌هاي تلويزيون آموزشي به صورت رنگی پخش شد و از ۱۶ مهرماه ۱۳۵۵ نيز شبكه دوم به پخش برنامه‌هاي رنگي پرداخت.
تا پايان سال ۱۳۵۶پخش رنگي، تمام توليد تلويزيون را در بر گرفت.
در اين زمان گروه‌های برنامه‌ساز تلويزيون با عنوان فرهنگی واجتماعی، دانش و هنر، تئأتر و سريال، تربيتی و خانواده شكل گرفتند.
پس از چندی به دليل افزايش حجم اعتبارات سازمان و گسترش فنی و تكنولوژيكی و انتظارات دولت وقت، تجديد نظر در اهداف، مأموريت‌ها و نحوه اداره سازمان لازم به نظر می‌رسید.
لذا با توجه به تجربيات كسب شده از عملكرد طرح ۱۳۵۰، نظام تشكيلاتی جديدی با كمك مؤسسه آمريكايي “Arthur D.Littie- ADl” در مهر ماه ۱۳۵۴، بر اساس ايجاد شبكه‌های مستقل تدوين شد.
در طرح جديد منظور از شبكه، مجموعه برنامه‌های راديو، تلويزيوني وخبری بود كه از امكانات توليدی- فنی و اداری و مالی مستقلی برخوردار بودند و براي پيشبرد اهداف ملی، فرهنگی و سياسی تعريف می شدند. اين طرح كه به ايجاد شبكه‌های مستقل تكيه داشت، دو رسانه راديو و تلويزيون را تحت سرپرستی يك مديريت قرار داد.
ساختار پيشنهادی سازمان در سال ۱۳۵۴ به تمركززدایی تمایل یافت. طی سال‌های ۱۳۵۵ و۱۳۵۶(پس ازتصويب ساختار كلی و تعيين شيوه‌های انتقال از وضع قبل)، مسئولان سازمان همزمان با پياده كردن طرح مذكور، به طراحی زير نظام‌های اداری، مالی، برنامه‌ای، حقوق و دستمزد و مشابه آن پرداختند و براي شبكه‌های اول و دوم راديو و تلويزيون به اضافه راديو و تلويزيون بين‌المللی نظام‌هايی تدوين شد.
“تلويزيون بين‌المللی” با تعطيل شدن برنامه‌هاي راديو و تلويزيون آمريكا در چهارم آبان ماه ۱۳۵۵ ( وارث تأسيسات آمريكايی ) برای پخش برنامه براي خارجيان مقيم ايران ايجاد شد. تلويزيون بين‌المللي ، روزانه۱۰ ساعت برنامه پخش می كرد كه بخش اصلی اين برنامهها به زبان انگليسي و در اثنای آنها اخبار وبرنامه‌‌های ديگر به زبان‌های آلمانی و فرانسوی پخش می‌شد. اين برنامهها در ساعت ۱۴:۳۰ هر روز شروع و تا ساعت ۲۴ ادامه داشت و از كانال ۵ پخش می شد. همچنین برنامه‌های بين المللی تلويزيون ملی در شهرهای اصفهان، شيراز و آبادان به مدت ۳ ساعت پخش می شد.
ساختار مذكور و نظام‌های مربوط به آن تا به ثمر رسيدن انقلاب شكوهمند اسلامی ايران ادامه داشت. ليكن به دليل عمر كوتاه پياده‌سازی طرح مصوب، امكان ارزيابی آن وجود نداشت .
شبكه‌های سازمان در تشكيلات جديد سال ۱۳۵۶ به شرح زير بودند:
شبكه اول راديو و تلويزيون
شبكه دوم راديو و تلويزيون
شبكه راديو -تلويزيون آموزشی
شبكه راديو- تلويزيون بين المللی
پس از پيروزي انقلاب اسلامی در اسفند ۱۳۵۷ و فروردين ۱۳۵۸، كميته‌ای متشكل از پنج نفر، نخستين طرح تشكيلاتی صدا و سيمای جمهوري اسلامی ايران را تهيه كردند. در اين طرح” راديو و تلويزيون ملی “به “صدا و سيمای جمهوری اسلامي ايران “تغييرنام يافت و پخش شبكه دوم سيما و برنامه‌های بين المللی تلويزيون تعطيل شد.
طرح تشكيلاتی جديد طی ارديبهشت تا تيرماه ۱۳۵۸ با ساختاری كاملاً متمركز توسط كارشناسان ارائه شد كه اهم مشخصات آن به شرح زير است :
۱) تمركز حوزه برنامه‌سازی در راديو و تلويزيون با ديدگاه وحدت در برنامه‌هاي صدا و تمركز در پشتيباني‌ها.
۲) تمركز اطلاعات و اخبار .
۳) تمركز پخش برنامهها و خبر .
۴) تمركز سياست گذاری ها و برنامه‌ريزی ها .
۵) وظيفه‌ای كردن مجدد واحدهای مهندسی، فرهنگی و امور اجرايی (اداری – مالی ) و تمركز آنها.
اين ساختار اگر چه به تصويب ضمنی مسئولان رسيد و بنا بر جزئيات آن، احكامی هم صادر شد ليكن به واسطه تعويض و تغيير مكرر مسئولان و مديران و ناهمگونی گرايش‌ها، اهداف و سلايق ايشان هرگز به طوركامل پياده نشد و وجود وظايف و ارتباط بسياری از واحدها و فعاليت‌هاي آن همواره مورد سؤال بود. بدين گونه نقاط تمركز قدرت، اختيارات و تصميم‌گيری ها بر اساس شخصيت، نفوذ و توانايي مسئولان و نه بر اساس تقسيم منطقی وظايف و ارتباطات مصوب، تعيين، تقسيم و مستقر شد.
پس از گذشت يك سال از تصويب ساختار پيشنهادی سال ۱۳۵۸، بدنه سازمان كه فارغ از تغييرات مديريت، مجبور به پاسخگويی به نيازهای انقلاب و مردم و روشن نگه‌داشتن گيرنده‌های آنان بود با وجود تعيين شورای پنج نفره سرپرستی، شكلی ثابت به خود گرفت. ازمهمترين تفاوت‌هاي ساختاری در اين سال، حذف ساختار شبكه‌های دوگانه”راديو تلويزيونی و خبری” و ايجاد ساختار “معاونت امور برنامهها” بود.
در سال ۱۳۶۰ شبكه دوم سيما با پخش روزانه ۳ الي ۵ ساعت با هويت فرهنگی، آموزشی و ملی مجدداً آغاز به كار کرد. در سال۱۳۶۲ ، اساسنامه سازمان از طرف شورای سرپرستي وقت تنظيم و به مجلس شوراي اسلامی ارائه و پس از بحث و بررسی در تاريخ ۱۳۶۲/۸/۳ تصويب شد. در اوايل سال ۱۳۶۳ شورای سرپرستی جديد سازمان با ايجاد واحد تشكيلات شورا و دعوت از چند كارشناس همكار در طرح ، تا شهريور ماه ۱۳۶۴ بخش اعظم تشكيلات را به تصويب رساند .
در سال ۱۳۶۸ پس از بازنگری درقانون اساسی كشور و تصويب متمم آن، در ماده ۱۷۵ قانون اداره صدا وسيما تغيير حاصل شد. به دنبال اين تغيير، شوراي سرپرستي سازمان منحل شد و رئيس سازمان، حكم خود را مستقيماً از رهبر جمهوری اسلامی ايران دريافت کرد و شوراي معاونان تشكيل شد.
بر اساس مصوبات برنامه توسعه فرهنگي كشور، يكي از محورهای اساسی فعاليت صدا و سيما عنايت به جوانان در صدا وسيما بود،
لذا به منظور جامه عمل پوشاندن به اين انتظار، سياستگذاران فرهنگی كشور، درپي هشدار مقام معظم رهبری درارتباط با شبيخون فرهنگی، شبكه سوم سيما را با هدف مقابله با تهاجم فرهنگی، پركردن اوقات فراغت جوانان، با تهيه و پخش برنامه‌هايی عمدتاً ورزشي در ۱۴ آذر ماه سال ۱۳۷۲ راه‌اندازی كردند. فعاليت شبكه سه با حمايت و پشتيباني منابع انسانی شبكه اول سيما و با بهره‌گيري از تعهدات و سياست‌هاي جديد توليدی، با ۴ ساعت پخش روزانه آغاز شد.
پس از انتصاب دكتر علی لاريجاني به عنوان رییس سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران درتاريخ ۱۳۷۲/۱۱/۲۴، نگرشي جديد برسازمان حكمفرما شد. رهبرمعظم انقلاب اسلامي، در پيامی به مناسبت انتصاب رئيس جديد سازمان خطوط اصلي حركت صدا و سيما را ترسيم و ابلاغ كردند. پيام، حاوی نكاتی دقيق، ظريف و فراگيرو بیانگر مسايل اساسی سازمان بود. ازجمله”سبك و كار آمد كردن تشكيلات”كه هدفي اصولی برای بهينه كردن مديريت بود. در اين راستا شورايی به نام “شورای تشكيلات” با شركت جمعی از صاحبنظران داخل و خارج سازمان از تير ماه ۱۳۷۳ مأمور بررسی و طراحي تشكيلات و ساختار سازماني متناسب با مأموريت و نگرش جديد شدند. شوراي تشكيلات پس از بررسي‌هاي همه جانبه و آسيب شناسي وضع موجود و با توجه به تصوير آينده، ايجاد”معاونت سيما” را به عنوان واحد ستادی شبكه‌های اول و دوم به تصويب رسانيد، ليكن تا سال ۱۳۷۵ کردار سازماني براي آن ترسيم نشد.
در تاريخ ۱۳۷۳/۹/۱۴ شبكه سوم سيما به طور مستقل كار خود را در قالبی جديد و با پوشش حدود ۹ درصدی آغاز كرد.
همچنين توليد برنامه‌های طبقه الف و ب و انيميشن به شركت‌هاي وابسته توليدی صبا فيلم و سيما فيلم كه به ترتيب در سال‌هاي ۱۳۷۳و ۱۳۷۴ ايجاد و به طور مستقل اداره مي‌شدند محول شد و شبكه‌های سيما موظف به سفارش توليد برنامه‌های طبقات الف و ب و انيميشن خود به شركت‌هاي مزبور شدند.
شبكه پيام‌نما نيز كار خود را در ۳۰ مهر ۱۳۷۴ از شبكه سوم با پخش روزانه يك ساعت از ساعت۱۲ الي۱۳ آغازکرد. از بهمن ماه همين سال نيز پخش خود را به زبان انگليسي از شبكه دوم شروع كرد. به تدريج سازمان صدا وسيمای جمهوری اسلامي ايران درصدد برآمد تا شبكه‌های محلي را ايجاد كند .
بر اين اساس، برای شهر تهران با توجه به جمعيت و مسائل مختلفي كه سكنه آن با آن روبرو هستند، در ۲۳ آبان ۱۳۷۴ شبكه تهران افتتاح شد. برنامه‌هاي اين شبكه ابتدا به مدت ده روز به صورت آزمايشی از ساعت ۱۸:۳۰ هرروز با پخش آگهي‌های بازرگانی درقالب گزارش وآگهي شروع شد و تا ساعت ۲۲ ادامه داشت و از سوم آذر ماه سال ۱۳۷۴ كه شبكه به طور رسمی فعاليت خود را آغاز كرد برنامهها تا ساعت ۲۳ به طول انجاميد.
بعدازگذشت چندماه شبكه چهار سيما در تاريخ ۱۳۷۵/۱/۱۲ به مناسبت روز جمهوری اسلامي ايران به طور رسمي پخش برنامه‌های خود را با هدف برنامه‌سازی براي مخاطبان خاص و فرهيخته و به عنوان چهارمين شبكه سراسری كشور و پنجمين شبكه، در تهران آغاز کرد.
در تاريخ ۱۳۷۵/۶/۵ شش هويت متفاوت برای شبكه‌های تلويزيونی به قرار شبكه ملی ( شبكه اول )، شبكه فرهنگی (شبكه دوم )، شبكه جوان (شبكه سوم)، شبكه فرزانگان(شبكه چهار) شبكه تهران و شبكه پيام‌نما تعريف شد و ساختار و شرح وظايف معاونت سيما و شبكه‌های مختلف آن تدوين و به تصويب رسید.
در ادامه، سياست راه‌اندازی شبكه‌ها، سال ۱۳۷۶ آغاز فصل نوينی در سازمان صدا و سيما بود كه در اين سال شبكه جام جم به عنوان يك شبكه جهانی و با هدف تحت پوشش قرار دادن ايرانيان و فارسي زبانان در خارج ازكشور در اوايل فروردين سال ۱۳۷۶ تأسيس شد و باگذشت ۸ ماه در ۲۵ آذر ماه سال ۱۳۷۶ -همزمان با ميلاد با سعادت حضرت ولی عصر(عج)- پخش رسمی خود را از طريق ماهواره Eutel sat2 با روزانه ۲۱ ساعت پخش آغاز كرد. هرچند اين ميزان پخش در اوايل سال ۱۳۷۷ و سال ۱۳۷۸ به ۱۹ ساعت در روز كاهش يافت. همگام با توسعه ساختاری معاونت سيما و ايجاد شبكه‌های جديد ، مشكلاتی چند در توليد برنامه‌های سيما به وجود آمد.
در اين راستا كميته‌هايی براي بررسی مشكلات موجود تشكيل شدند و تلاش براي ارائه راه حل همچنان ادامه يافت تا سرانجام در سال ۱۳۷۷ مركزی براي كنترل ارائه خدمات و هماهنگی در استفاده ازامكانات فني و منا بع انسانی توليد در ساختار معاونت سيما، طراحی و به تصويب رسيد و با تصويب طرح ارائه شده “مركز توليد و فنی معاونت سيما” ايجاد شد. به وجود آمدن مركز توليد و فنی سيما تحول عظيمی نه تنها در ساختار و شكل‌دهي به ارتباطات سازماني سيما ايجاد كرد بلكه در تغيير روند توليد نيز تأثير چشمگيری داشت.
برخي از اهداف ايجاد مركز توليد و فنی معاونت سيما به قرار زير است :
تمركز منابع و امكانات براي تسهيل روند توليد.
وحدت توليد و فنی براي تسهيل روند توليد.
توسعه امر كارشناسي در امر توليد.
جمع آوري اطلاعات تجهيزات و نيروی انساني براي برنامه ريزی و توسعه آنها.
پس از فراهم آمدن امكانات فنی پخش مستقل براي پوشش دادن به آمريكا و كانادا، شبكه جام جم۲ در ۱۹ بهمن سال ۱۳۷۸ به صورت ۲۴ ساعته از طريق ماهواره Telestar5پخش خود را آغازكرد. درادامه اين روند در ارديبهشت سال ۱۳۷۹ سيستم پخش درشبكه جام جم از آنالوگ به ديجيتال تغيير یافت.
همچنين در بهمن ماه سال۱۳۷۹ با هدف ترويج فرهنگ قرآنی اعم ازتلاوت قرآن كريم، تدبر در آيات آن و نيز تمسك به آن كتاب الهي با تفسير و پخش داستان‌های قرآنی شبكه قرآن به طور رسمی شروع به کار كرد. اين شبكه ابتدا از آنتن شبكه دو سيما در دو نوبت يك ساعته صبح و بعدازظهر پخش می‌شد.
در تاريخ ۷ خرداد ۱۳۸۱ شبكه جام جم۳ به منظور تحت پوشش قرار دادن شرق آسيا و غرب استراليا پخش برنامه‌های خود را به طوررسمي با۲۴ ساعت برنامه ازطريق ماهواره Asiasat 2 آغاز كرد.
برای استفاده بهينه از ابزار رسانه‌ای سيما در امر آموزش غيرحضوری هموطنان و همكاری با آموزش عالی و براي دستيابی به توسعه آموزش‌های فرهنگی و فنی و حرفه‌ای دركشور، شبکه آموزش سیما در ۷ شهريور۱۳۸۱مصادف باميلادحضرت فاطمه زهرا(س) پخش برنامه‌های خود را به صورت آزمايشی با ۴ ساعت برنامه درروز فقط براي شهر تهران آغاز کرد.
از ساير شبكه‌هايی كه در سال‌هاي بعد به سپهر رسانه‌ای كشور افزوده شد با تمركز بر بخش‌های خاص مخاطب و برآورده كردن نياز آنها می توان شبكه‌هاي مستند، سلامت، نمايش، نسيم، تماشا، و … را برشمرد.
صفحه ۱۰ نشریه تخصصی بسامد شماره ۶۰
