نواک سایت تخصصی حوزه برودکست
در شماره های قبلی نشریه، طی پنج مقاله، مباحثی پایه ای را از استاد گرانقدر، جناب آقای برغشی در موضوع طراحی صحنه و دکور به شما تقدیم نمودیم. آخرین مقاله ای که از ایشان در شماره ۱۲۳ بسامد به شما تقدیم کردیم، به موضوع خطوط افقی و عمودی و تأثیر آن بر مخاطب تلویزیونی پرداخته شده بود. اینک آن بحث را پی می گیریم.
خط اريب يا قطري:
خط اريب خطي است كه نسبت به خط افق و نسبت به خط عمودي ميل مساوي دارد، يعني نسبت به هر دو خط تنها با يك گوشه موضع مي گيرد و آن گوشه ي ْ۴۵ درجه است. اين خط نه كشيده است و نه ايستاده، نه سرد است نه گرم. به عبارت ديگر امكانات جنبش هاي سرد و گرم در آن برابر است. نزول آن به سوي افقي، آن را سرد مي كند و كشش آن به سوي خط عمودي گرمش مي نمايد.
در تطابق با رنگ ها، اريب خطي است خنثي و از بار رنگين سبز ميانه و يا خاكستري و در مواردي نيز با قرمز معتدل شنگرف مايل به بنفش، برخوردار است، اما به دليل آن كه قرمز معتدل آزاد و طبيعي وجود ندارد( سرخ و قرمز يا سرد است يا گرم)، لذا از تطابق آن با سرخ يا قرمز بايد حتي المقدور در تركيب هاي دكور و صحنه خوداري كرد. زماني كه خط اريب به سوي خط عمودي متمایل می شود، بار رنگين سبزش به زردي و خاكستريش به سفيدي مي گرايد و در آن، حس جنبش و شادی شديد فزاينده مي گردد.
هنگامي كه اين خط به سوي افقي ميل مي كند، بار رنگين سبزش به سوي سبز- آبي، نيلي و بنفش مي گرايد و بار خاكستريش به سياه مي رود و در حالت كاملاً افقي با افق يكي مي شود. يعني سياه یا آبي شب مي شود. با این توضیحات مشخص می شود که چرا می گوییم خط اريب يا قطري، خطي است متعادل و خنثي. به عبارت دیگرتغييرات بار رنگي ي خط اریب، می تواند دکور و به طور کلی صحنه را از تباین هاي مختلف برخوردار سازد. بنابراين، در يك تركيب هنری وگرافيكی در دكور و صحنه، خط اريب يا قطري، عاملي براي ايجاد تعادل است.
اگرعواطف و احساسات بشري را ملاک قرار دهیم، مثلاً از یک سو شادي و هيجان و از سوی دیگر اندوه و گرفتگي، می توانیم بگوییم خط اریب هر دو دسته از احساسات را به نسبت مساوي القا می کند. خط اریب، کاملاً شاد و شاداب نيست و ليكن بار شادابي و شادي را در خود حمل مي كند. غم انگيز و مغموم نيست، اما از بار غم و حزن گرانبار برخودار است. یا اگر با حالت هاي مردانگي و رنانگي، به آن نظر کنیم، خط اريب خطي كاملاً خنثي است و به هیچ سو گرایش بیشتری ندارد. علت آن هم از نظر بصری این است که برآيند نيروهایي برابر از دو سوي عمودي و افقي است.
وقتی که خط قطری در نتیجه ی جنبش های درونیش، یا بر اثر نیرویی بیرونی به سوی قائم یا به طرف افقی میل می کند، خودرا از قید تعادل الزامی رها می سازد وخط آزاد می شود. بنابراین گرمای آن تغییر می کند وبار رنگینش دگرگون می شود و وزن آن برحسب این که انحراف و گردشش از راست به چپ یا ازچپ به راست باشد، از پایین به بالا یا ازبالا به پایین بلغزد، تغییر می کند.
باید گفت امکانات خط آزاد از هر خط راست یا مستقیم دیگر بیشتراست. خطوط آزاد در گستره های مختلف دکور، دو وضعیت متفاوت می توانند داشته باشند که در ترکیب گرافیکی وساختار دکور از اهمیت بسیاری برخوردارند:
۱-خطوط آزاد با نقطه مشترک
۲-خطوط آزاد بدون نقطه مشترک
خطوط آزاد با نقطه مشترک:
ترکیبی که بر اساس وضعیت نخستین خط های آزاد اجرا می شود، ترکیبی درون مرکزی و در تعبیری دیگر، مخروطی یا هرمی است. نقطه تلاقی خط ها می تواند بازتاب نوک مخروط یا هرم برگستره های دکور فرض گردد. در یک ترکیب خطی درون مرکزی، خطوط راست آزاد، کشش خط ها ازمرکز و از درون گستره ی دکور به عنوان نقطه مرکزی آغاز می شود.
از دیدگاه روحانیت هنری و نیازمندی درونی، ترکیب با خطوط درون مرکزی دو حالت متفاوت ولیکن از یک منشاء را نمودار می سازد:
- حالت القاء اندیشه ی وحدت واعتصام به حلقه ی توحید
- حالت انتشار و رها ساختن اندیشه ی توحید اکتسابی
در حالت نخست،حرکت خطوط از مرزهای گستره ی اصلی به سوی نقطه ی برخورد خطوط یا مرکز(حرکت درون مرکزی)است وترکیب بیننده را در مرکز خود متمرکز می کند واندیشه ی اورا به هدف غایی هنرمند که بر نقطه ی مرکزی استوار است متمرکز می سازد. ترکیب درون مرکزی خطوط راست آزاد، بیانگر وحدت کلمه، اتحاد نیروها وتجمع به گرد رهبر است. چنین ترکیبی را آرام، معتدل وهماهنگ می نامند.
نوع رنگ آمیزی رنگ ها با این فرم خطوط به دلیل پیوستگی آنها می تواند سایه و روشن ، تنالیته های یک رنگ، رنگ هایی با درجه درخشندگی های یکسان یا ارزش رنگی یکسان صورت بگیرد.
خطوط آزاد بدون نقطه مشترک:
درحالت دوم ترکیب خطوط راست آزاد، یعنی بدون نقطه مشترک، ترکیب را از نظر گرافیکی چند گستره یا پرگستره ای می گوییم. در هندسه به این خطوط متنافر می گویند. در هندسه فضایی، خطوط متنافر دو خطی هستند که نه موازیاند و نه متقاطع. مثلا در مکعب نشان داده شده،، اضلاع آبی و قرمز متنافرند. زیرا نمی توان یک صفحه در نظر گرفت که هر دو خط را در بر بگیرد.
دو خط در یک صفحه یا یکدیگر را قطع میکنند یا با هم موازیاند، بنابراین خطوط متنافر فقط در فضای سه بعدی مطرح هستند. دو خط متنافرند اگر و فقط اگر در یک صفحه قرار نگیرند.
خطوط راست آزاد بدون نقطه مشترک در یک ترکیب، بیانگر آشفتگی، به هم ریختگی، نفاق فکری و پراکندگی هدف و تبذیر و اسراف نیروها در سوهای مختلف است. استفاده از رنگ ها در چنین ترکیب هایی برای بدنه دکورها (گستره های دکور) سطوح پیش و پس رفته و با ژرفاهای مختلف ایجاد می کند که گویای عدم ثبات ترکیب و تضاد بخش های مختلف در گرافیک دکور است. براین اساس برای بهره گیری ازچنین فرم هایی مستلزم اتود های متعدد و بررسی تأثیرات همنشینی رنگ ها است. یعنی ترکیبی از فرم خطوط و رنگ سطوح این تضاد را تشدید می کنند. این ظرائف است که در یک دکور، می تواند پیام های بصری را در ناخودآگاه مخاطب، القا کند.
صفحه ۸،نشریه تخصصی بسامد شماره ۱۳۲
