نواک سایت تخصصی حوزه برودکست
مدیرصحنه صدای کارگردان (دستورالعمل ها) و دستیار کارگردان (اطلاعات مربوط به دکوپاژ، زمان و چینش آیتم ها)را از طریق گوشی می شنود و آنها را با صدای بلند در استودیو اعلام می کند (در زمان توقف اجرای برنامه) و یا با زبان اشاره به عوامل جلوی دوربین منتقل می نماید. (در زمان اجرای برنامه یعنی هنگامی که برنامه در حال ضبط یا پخش زنده است.)
علایمی که با زبان اشاره انتقال می یابند شامل مجموعه ای از حالت ها و حرکات دست می شوند. این علایم تقریباً در همه شبکه های تلویزیونی و شرکت های تولید کننده و به طور کلی در همه استودیوها به شکل استاندارد استفاده می شوند. بنابراین مدیر صحنه باید این علایم را بشناسد و به موقع از آنها استفاده کند. البته مجریان و گویندگان تلویزیونی هم باید در مورد این علایم و معانی آنها آموزش ببینند. می توان گفت این حرکات دست، زبان مشترک بین مدیرصحنه و عوامل جلوی دوربین در زمان اجرای برنامه است که باید در استودیو سکوت برقرار باشد.
در هنگام اجرای برنامه مدیرصحنه با رعایت سکوت در استودیو حرکت می کند و خود را در بهترین زاویه قرار می دهد تا عوامل جلوی دوربین او را ببینند. سپس با حرکات و اشارات دست به آنها می گوید که طبق دستور کارگردان چه کاری را باید انجام دهند، همچنین اطلاعاتی را در مورد زمان بندی برنامه و نوع عملکرد افراد به آنها می دهد.
بنابراین در موقعیتی که برنامه در حال اجرا است، مدیرصحنه یکی از مهم ترین وظایف خود را انجام می دهد. هنگامی که تولید تلویزیونی در حال انجام است (که ممکن است ضبط یا به طور زنده پخش شود.) او باید در سکوت کامل، فرمان های کارگردان یا اطلاعات مربوط به زمان و دستورالعمل های اجرایی را به بازیگران و اجرا کنندگان روی صحنه منتقل کند. این وظیفه به قدری مهم است که هنگام ارائه تعریف از این شغل اولین چیزی که به ذهن می رسد اشارات و حرکات دست است. هرچند که اکثر این علایم و اشارات دست رایج بوده و معانی آنها شناخته شده است، اما جهت اطمینان از برقراری ارتباط صحیح می توان قبل از شروع ضبط یا پخش زنده هماهنگی لازم بین مدیرصحنه و عوامل جلوی دوربین انجام شود. تعدادی از این علامت ها کاربرد جهانی دارند و معنای آنها در همه کشورها و زبان ها یکسان است که عوامل تولیدی حاضر در استودیو (افراد جلوی دوربین) باید بشناسند و معنای آنها را درک کنند.
عوامل جلوی دوربین (مجری، گوینده، بازیگر، مهمان، تماشاگر و…) در حالت عادی از گوشی (Earpiece) استفاده نمی کنند. بنابراین نمی توانند دستورالعمل ها و اطلاعات را از اتاق فرمان دریافت کنند و اصولاً هنگام اجرای جلوی دوربین (حتی در صورت استفاده از گوشی) صحبت کردن با مجری باعث برهم خوردن تمرکز و اختلال در تکلم و اجرای او می شود. اینجاست که مسئولیت اصلی مدیرصحنه آغاز می شود؛ انتقال دستورها و اطلاعات از اتاق فرمان به عوامل جلوی دوربین در طول اجرای برنامه! این کار باید در سکوت کامل انجام شود. به همین دلیل مدیرصحنه از طریق علایمی که با حرکات و حالات دست ایجاد می کند اطلاعات مورد نظر را انتقال می دهد.
در حین اجرای برنامه برای اینکه عوامل جلوی دوربین بتوانند علایم دست مدیرصحنه را ببینند، او باید در نزدیک ترین فاصله به دوربین (کنار لنز دوربین) قرار بگیرد. در این حالت حرکات دست او به خوبی مشاهده می شود و تاثیر منفی در تمرکز نگاه طرف مقابل نخواهد داشت. مثلاً مجری برنامه بدون اینکه نگاه خود را از دوربین بگیرد می تواند زیرچشمی علایم دست مدیرصحنه را ببیند. اگرچه اکثر علایم دست برای افراد، قابل درک است، اما مجموعه ای از علایم به صورت جهانی تعریف شده اند که مدیران صحنه و اجراکنندگان جلوی دوربین باید با آنها آشنا باشند. مدیر صحنه باید همزمان با برقراری ارتباط با عوامل جلوی دوربین و انتقال اطلاعات با علایم دستی، متوجه فرمان های کارگردان به تصویربرداران باشد. بدین معنی که موقعیت او مانعی برای حرکت دوربین ایجاد نکند.
علایم دست مدیر صحنه Floor manager Hand Signals
این علایم به افراد جلوی دوربین اعم از مجری، گوینده، بازیگر و تماشاگران حاضر در صحنه اطلاعاتی درباره زمان و نحوه عملکرد، منتقل می کند. به طور مثال اعلام زمان باقیمانده به شروع و پایان اجرا، اعلام «آماده باش» برای شروع، اعلام لحظه ی آنتن (On air cue)، راهنمایی برای قرار گرفتن در موقعیت مناسب، اعلام حالت و ریتم اجرای مناسب، اعلام انتقال نگاه در تعویض دوربین ها و… در منابع مختلف آموزش تولید تلویزیونی علامت های متفاوت و متنوعی برای انتقال اطلاعات آورده شده است. هربرت زِتِل معتقد است که علامت های دست مدیرصحنه به سه دسته تقسیم می شوند: علایم زمانی، علایم هدایتگر و علایم صوتی. در اینجا مهم ترین علایم دست مدیرصحنه را که در اکثر شبکه های معتبر تلویزیونی رایج است، مرور می کنیم.
آماده باش! Stand by
مدیر صحنه دستش را بالا می آورد در حالی که انگشتان کشیده و کنار هم قرار گرفته اند و کف دست رو به مجری است.
این علامت به مجری اعلام می کند که به زودی (چند لحظه بعد) ضبط برنامه شروع می شود یا برنامه روی آنتن خواهد رفت.
شروع کن! Start cue
مدیر صحنه در لحظه شروع برنامه یا به آنتن رفتن مجری با انگشت اشاره به مجری علامت می دهد. این علامت به مجری اعلام می کند که شروع به صحبت کند یا حرکت مورد نظر را انجام دهد.این علامت همراه با چراغ راهنمای دوربین(Tally)، لحظه به آنتن رفتن مجری را اعلام می کند.
در برخی منابع آموزشی، علامت دیگری نیز برای اعلام لحظه شروع به مجری وجود دارد؛ دست از بالا به سمت پایین حرکت می کند.
کِش بده! Stretch it out
مدیرصحنه در حالی که انگشتان جمع شده اند،دست ها را به هم نزدیک کرده و از هم دور می کند.
این علامت به مجری نشان می دهد که باید آرام تر صحبت کند (کاهش سرعت کلام) و یا اینکه صحبت هایش را کش بدهد و برای برنامه اصطلاحاً زمان بخرد. در اجرای این علامت نوع حرکت دست (دورشدن دست ها از هم) باید به شکلی باشد که حالت «کش آمدن» نشان داده شود.
سریع تر! Speed up
مدیر صحنه ساعدها را به حالت افقی جلوی بدن قرار می دهد و دست ها را از مچ دور هم می چرخاند.
این علامت به مجری اطلاع می دهد که به دلیل محدودیت های زمانی در تولید برنامه، باید سرعت کلام و اجرای خود را افزایش دهد.
خوب! OK (you are alright)
مدیر صحنه نوک انگشتان اشاره و شست را به حالت حلقه
(O) به هم می چسباند. نشان دادن انگشت شست نیز به همین معنی است. مدیرصحنه با نشان دادن این علامت به مجری اعلام می کند که همه چیز خوب است و برنامه به خوبی پیش می رود. همچنین این علامت تأییدکننده ی عملکرد مجری است.
نزدیک بیا ! (به دوربین نزدیک شو!) Come Closer
مدیر صحنه با حرکت ساعدها و مچ دست به مجری اعلام می کند که به او (دوربین) نزدیک شود.
عقب برو ! (از دوربین دور شو!) Go Back
مدیر صحنه با حرکت ساعدها و مچ دست به مجری اعلام می کند که از او (دوربین) دور شود.
توقف کن!Stop (don’t move)
مدیر صحنه با ثابت نگه داشتن حرکت ساعدها و مچ دست به مجری اعلام می کند که در محل خود متوقف شود.
با این دوربین !Camera Cue (look / Speak to this camera)
مدیر صحنه با اشاره دست و انگشت، دوربینی را که مجری باید با آن صحبت (نگاه) کند، نشان می دهد. دست مدیرصحنه توجه مجری را به دوربینی که قرار است با آن برنامه شروع شود جلب می کند. به دلیل تعدد دوربین ها و یا خراب بودن چراغ راهنمای دوربین (Tally)، ممکن است مجری در انتخاب دوربین صحیح (دوربین روی آنتن) دچار مشکل شود. بنابراین مدیر صحنه قبل از به آنتن رفتن مجری، دوربین صحیح را به او نشان می دهد. هنگام تعویض دوربین ها نیز مدیرصحنه با اشاره دست خود از یک دوربین به دوربین دیگر ، مسیر تغییر نگاه مجری را هدایت می کند.
صحبت کن! Keep Talking
مدیرصحنه ساعد خود را بالا می آورد و به وسیله انگشت شست و بقیه انگشتان حالتی منقار مانند می سازد و آن را باز و بسته می کند. (Beak Movement) این علامت به مجری اطلاع می دهد که باید به صحبت کردن ادامه بدهد و برای برنامه اصطلاحاً زمان بخرد.
بلندتر صحبت کن! Speak up
مدیرصحنه یک دست یا هردودست را به گوش می چسباند با حالتی که وانمود کند صدای مجری را به خوبی نمی شنود. مجری با دیدن این علامت متوجه می شود که باید با صدای بلندتری صحبت کند. این علامت را می توان با استفاده از یک دست نیز اجرا کرد.
آگهی بازرگانی! Commercial Break
مدیرصحنه دست ها را مشت کرده و به حالت موازی کنار هم قرار میدهد و سپس مچ ها را به حالت شکستن می چرخاند. حرکت دست به حالت شکستن تکه ای چوب، زمان شکستن آنتن و پخش آگهی را نشان می دهد. این علامت به مجری اعلام می کند که به دلیل زمان پخش آگهی بازرگانی باید اجرا و کلام خود را پایان دهد و به بینندگان اعلام کند که برنامه بعد از آگهی ها ادامه خواهد یافت.
در برخی منابع آموزشی، حرکت دادن یک دست روی کف دست دیگر به حالت «کره مالیدن روی نان» نیز برای اعلام آگهی بازرگانی بکار می رود.
به موقع! On time
مدیر صحنه انگشت اشاره را روی بینی قرار می دهد. این علامت به مجری اطلاع می دهد که همه چیز به موقع (سر وقت) انجام خواهد شد. همه چیز همانند زمانبندیِ از قبل تمرین شده انجام خواهد شد.
جمعش کن! Wrap it up
مدیرصحنه ساعد خود را بالا می آورد و مچ دست و انگشت اشاره را به حالت دورانی حرکت می دهد. مجری با دیدن این علامت متوجه می شود که باید کم کم برنامه را به پایان برساند.
مدیر صحنه در کنار دوربین قرار می گیرد تا مجری برنامه بدون تغییر زاویه نگاه بتواند علامت دست را ببیند. در این تصویر مدیرصحنه به مجری اعلام می کند که ۳ دقیقه تا پایان باقی مانده است.
زمان باقیمانده / شمارش معکوس (به دقیقه) Countdown
مدیرصحنه با نشان دادن تعداد انگشتان دست خود پنج دقیقه ی پایانی برنامه (یا پایان یک بخش از برنامه) را به مجری نشان می دهد. اگر ۵ دقیقه از برنامه باقیمانده است مدیرصحنه پنج انگشت را به مجری نشان می دهد، اگر ۴ دقیقه تا انتهای برنامه باقی مانده است مدیرصحنه چهار انگشت را به مجری نشان می دهد و این کار تا یک دقیقه ادامه می یابد.
۳۰ثانیه! Seconds30
مدیر صحنه در حالی که انگشتان هر دو دست را مشت کرده است ساعد ها را به صورت ضربدری X جلوی بدن قرار می دهد. این علامت به مجری اعلام می کند که ۳۰ ثانیه تا پایان برنامه یا زمان اجرا باقی مانده است و مجری باید در این محدوده زمانی صحبتش را تمام کند. در برخی موارد ساعدها به شکل T روی هم قرار می گیرند که به همین معنا می باشد.
۱۵ ثانیه! ۱۵ Seconds
مدیرصحنه دستش را بالا می آورد درحالی که انگشانش را مشت کرده است. این علامت به مجری اعلام می کند که ۱۵ ثانیه تا پایان برنامه یا پایان اجرا، زمان باقی مانده است و مجری باید در این محدوده زمانی صحبتش را تمام کند.
تمام کن! (کات) Cut it out
مدیر صحنه دست خود را در حالی که انگشتان به هم چسبیده و کف دست رو به پایین است، مقابل گردن (به حالت بریدن) حرکت می دهد. این علامت هنگامی اعلام می شود که برنامه نیاز به قطع یا پایان ناگهانی دارد. مجری با دیدن این علامت باید بلافاصله اجرای خود را به پایان برساند و کلام خود را خاتمه دهد.
در این مطلب سعی شد تا برخی از رایج ترین علایم دست مدیر صحنه مرور شود. در منابع مختلف آموزش مبانی تولید تلویزیونی علامت های دیگری نیز وجود دارد و در برخی علایم، ممکن است با آنچه در مطلب فوق ارائه شد، تفاوت هایی وجود داشته باشد. نکته مهم آن است که باید بین مدیرصحنه و عوامل جلوی دوربین برای هر علامت دست، توافق/معاهده (Convention) ای برقرار باشد تا هر علامت، یک معنای واحد را منتقل نماید. نکته پایانی این که دوره آموزشی علایم دست، یکی از دوره های مشترک بین مدیران صحنه و مجریان تلویزیونی است.
صفحه ۳ نشریه تخصصی بسامد شماره ۱۲۸-۱۲۹
